Στο πρώτο μέρος η έκφραση των στάσεων των πολιτών απέναντι στα κόμματα προσεγγίζεται με τρεις διαφορετικούς δείκτες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η συγκριτική παρακολούθηση τους.
Ο πρώτος δείκτης ( Πίνακας 2 ) αποτυπώνει την επεξεργασμένη πρόθεση στάσης σήμερα στο σύνολο της Α' Θεσσαλονίκης και τεκμηριώνει την ευδιάκριτη υπεροχή της ΝΔ που παρατηρείται σήμερα. Η υπεροχή αυτή προκαλείται κατά σχεδόν αποκλειστικό λόγο από την έντονη αποσυσπείρωση του ΠΑΣΟΚ (1 στους 4). Ποσοστό 27% τοποθετείται σε στάσεις (" Άκυρο-Λευκό, Αποχή, Δεν αποφάσισα, Άλλο ") που σε εκλογικές διαδικασίες αφορούν περίπου το 17% του εκλογικού σώματος. Η διαφορά των δύο αυτών μεγεθών δίνει το εύρος των " αναποφάσιστων σήμερα ". Οι μετακινήσεις που παρατηρούνται δεν δίνουν σημαντικές πολιτικά διαφορές μεταξύ των στάσεων. Οι όποιες σημαντικές μετακινήσεις αφορούν ιδιαίτερα μετακινήσεις προς την στάση " Δεν αποφάσισα " εκτός από την αποτύπωση σημαντικής μετακίνησης από το ΣΥΝ προς το ΠΑΣΟΚ (1 στους 12). Θεσμικά, το ποσοστό "απόστασης" από την πολιτική με την έννοια της "απόστασης" από στάσεις που αναφέρονται σε κόμματα δεν παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξημένο. Το 12% του απόλυτου εκλογικού σώματος εκφράζεται με στάσεις που τεκμηριώνουν "απόσταση" (" Κανένας δεν με εκφράζει, Δεν με εκφράζουν οι εκλογές, Δεν με ενδιαφέρει η πολιτική ") (Πίνακας 3). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρώτη μέτρηση μετακινήσεων από τις στάσεις στις Β2000 προς το Κ.Ε.Π. Αν και είναι νωρίς να διατυπώσει κανείς συμπεράσματα, ιδιαίτερα για τη δυνατότητα γενίκευσης των παρατηρήσεων στο σύνολο της χώρας, αφού πρόκειται αυστηρά για καταγραφή της συμπεριφοράς στην Α' Θεσσαλονίκης, μικρό ποσοστό (2% για το ΠΑΣΟΚ και 8% για τη ΝΔ) δηλώνει την πρόθεση του να στραφεί προς το Κ.Ε.Π.
Ο δεύτερος δείκτης αναφέρεται στο εύρος της επιρροής κάθε κόμματος και αποτυπώνεται μέσω των κύκλων επιρροής του (Πίνακας 4) . Σήμερα, το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ έχουν διευρυμένους κύκλους επιρροής ("ακούγονται" από το 50% και το 45% του εκλογικού σώματος αντίστοιχα), ο ΣΥΝ κινείται στο 20% περίπου, το ΔΗΚΚΙ και το ΚΚΕ στο 15%. Η διαφορά από τις προηγούμενες μετρήσεις αναδεικνύει το «πολιτικό κλίμα» της περιόδου όπου αποδυναμώνονται τα στοιχεία «ταύτισης» του εκλογικού σώματος.
Ο τρίτος δείκτης αναφέρεται στην επίδραση κεντρικών πολιτικών γεγονότων της κάθε περιόδου και την ανάλυση της ισχυρής συμφωνίας σε αυτά κατά κομματική στάση (Πίνακες 12α και 12β). Σε κάθε μέτρηση είναι σημαντική η στάση του εκλογικού σώματος απέναντι στο πρόσωπο του πρωθυπουργού (" ο καταλληλότερος για πρωθυπουργός της χώρας "). Σε απόλυτα μεγέθη η ισχυρή συμφωνία από 26,8% (Μάρτιος 97) μεταβλήθηκε σε 19,1% (Οκτώβριος 97) σε 18,2% (Απρίλιος 98) σε 6,7% (Μάρτιος 99) σε 19,5% (Νοέμβριος 99) σε 24,8% (Φεβρουάριος 00) σε 28,5% (Μάρτιος 00) σε 26,4% (Οκτώβριος 00) και σήμερα βρίσκεται στο 24,1%, ενώ η θετική γνώμη συνολικά μετακινήθηκε από 48% σε 42,1% σε 41,1% σε 29,7% σε 42,2% σε 46,9% σε 49,9% σε 43,4% και σήμερα σε 37,5%. Σε γενικές γραμμές δηλαδή, ένας στους τέσσερεις πολίτες έχει σήμερα θετική γνώμη για την κυβέρνηση. Η κατανομή αυτή δεν εκφράζεται ισόρροπα σε κάθε πολιτικό χώρο. Στο ΠΑΣΟΚ η ισχυρά θετική γνώμη βρίσκεται στο 60%. Για τα υπόλοιπα κόμματα καταγράφονται ποσοστά πρακτικά μηδενικά. Το παραπάνω δείχνει το εύρος της ανοχής του εκλογικού σώματος απέναντι στην κυβέρνηση.
Στο κομμάτι που αφορά τα «κόμματα» δίνεται πίνακας ροής ( Πίνακας 1 ) για τις μετακινήσεις ψηφοφόρων από τις βουλευτικές εκλογές του 00 προς την σημερινή " πρόθεση " ψήφου. Το μέγεθος αυτό μπορεί σήμερα, " πολύ μακρυά " από τις εκλογές να αποτελέσει απλώς ένδειξη συσχετισμών μεταξύ των κομμάτων δίνοντας κυρίως ιδιαίτερα επιμέρους συμπεράσματα. Το ποσοστό ψηφοφόρων που συγκρατείται από τα κόμματα διαφέρει από κόμμα σε κόμμα. Το ΠΑΣΟΚ παρουσιάζει μείωση της συγκράτησης των ψηφοφόρων του σε σχέση με τις προηγούμενες έρευνες (κοντά στο 70%) η ΝΔ συγκρατεί το 80%, το ΚΚΕ συγκρατεί το 75% της δύναμης του και το ΔΗΚΚΙ συγκρατεί το 55% περίπου των ψηφοφόρων του και ο ΣΥΝ το 60%. Αποφασιστικά στοιχεία σχετικά με την αποσυσπείρωση των κομμάτων είναι η εμφάνιση του Κ.Ε.Π και η απομάκρυνση χρονικά από τις Βουλευτικές εκλογές. Δεν παρατηρείται κάποια ιδιαίτερη μετακίνηση μεταξύ των κομμάτων εκτός από την μετακίνηση ψηφοφόρων του ΣΥΝ (9%) προς το ΠΑΣΟΚ, και τις ενδιαφέρουσες μετακινήσεις προς το Κ.Ε.Π. Με τα δεδομένα αυτά και την κατάλληλη επεξεργασία οι προθέσεις των ψηφοφόρων στην Α' Θεσσαλονίκης αυτή την περίοδο παρουσιάζουν την παρακάτω κατανομή ( Πίνακας 2 ):
ΠΑΣΟΚ 26,0%, ΝΔ 30,2%, ΚΚΕ 4,9%, ΣΥΝ 2,8%, ΔΗΚΚΙ 1,6%, ΚΕΠ 5,2%, Άλλο 1,1%, Άκυρο-Λευκό 2,5%, Δεν θα ψηφίσω 1,0% και Δεν αποφάσισα 24,6%.
Φυσικά, δεν είναι δυνατόν σήμερα να μιλήσει κανείς για προβολή σε ψήφους σε εκλογές. Η εικόνα αυτή περιγράφει την κατάσταση υπεροχής της ΝΔ, την ισορροπία του ΚΚΕ και του ΣΥΝ στα εκλογικά τους ποσοστά. Φυσικά τα ποσοστά αυτά αναφέρονται στο 80% του εκλογικού σώματος. Πρακτικά περίπου το ένα τέταρτο του εκλογικού σώματος έλκεται σήμερα από το ΠΑΣΟΚ, τα τρία δέκατα από τη ΝΔ, ένα έκτο από τα υπόλοιπα κόμματα. Από το υπόλοιπο του εκλογικού σώματος οι μισοί δεν θα επιλέξουν κάποιο κόμμα σε εκλογές.
Σημαντική για την ερμηνεία των στοιχείων είναι η τελευταία στήλη του Πίνακα 1 . Στην στήλη αυτή παρουσιάζεται η κατανομή των « αναποφάσιστων », των πολιτών δηλαδή που δηλώνουν ότι δεν έχουν αποφασίσει ακόμα για την ενδεχόμενη στάση τους. Εδώ, διαπιστώνουμε από ποιες στάσεις των εκλογών 2000 προέρχονται (ποσοστιαία) οι πολίτες αυτοί. Ποσοστό 23,6% για το ΠΑΣΟΚ, για παράδειγμα, σημαίνει ότι το 23,6% των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ το 2000 είναι σήμερα (δηλώνουν) «αναποφάσιστοι». Έχει σημασία να τονιστεί ότι το ποσοστό αυτό είχε εκτιμηθεί τον Μάρτιο (ένα μήνα πριν από τις βουλευτικές σε 15% και τον Οκτώβριο σε 18,8%). Στον Πίνακα 3 αναλύεται το απόλυτο ποσοστό του δείγματος που δηλώνει " Δεν θα ψηφίσω " ή " Δεν αποφάσισα " ως προς τον λόγο που το οδηγεί στην επιλογή αυτή. Η σχετική του αύξηση ή μείωση σε σχέση με προηγούμενες έρευνες δίνει το μέτρο των στάσεων " απομάκρυνσης " από τα " κόμματα " και τον θεσμικό χαρακτήρα της " πολιτικής ". Το ποσοστό αυτό συνήθως κινείται γύρω στο 20%-25% του εκλογικού σώματος. Επιπλέον, όσοι επιλέγουν «Άκυρο, Λευκό ή Αποχή» (5% του εκλογικού σώματος) κατά 90% στρέφονται σε στάσεις απόστασης, ενώ από όσους δηλώνουν ότι «Δεν αποφάσισαν» το αντίστοιχο ποσοστό είναι περίπου 35%.
Στον Πίνακα 4 παρουσιάζεται η στάση των πολιτών απέναντι στις δυνατές επιλογές στάσης στις Β00 απευθείας από το δείγμα. Ο πίνακας αυτός δεν προσφέρεται για την εκτίμηση « ποσοστών » των κομμάτων αλλά κυρίως για συμπεράσματα σχετικά με την εμβέλεια των κομμάτων (το ακροατήριο τους). Οι στήλες του πίνακα αντιστοιχούν σε κύκλους επιρροής. Το ποσοστό, για παράδειγμα, που αντιστοιχεί στην πρώτη στήλη (« Καθόλου ») δίνει αν αφαιρεθεί από το 100%, το μέγιστο της σημερινής δύναμης κάθε στάσης. Ποσοστό 81,5% για τον ΣΥΝ σημαίνει ότι ο ΣΥΝ διεκδικεί σήμερα το 19,5% του εκλογικού σώματος από το οποίο 5,0% δεν τοποθετείται (« δεν ξέρω, δεν απαντώ ») το 3,7% (« Αρκετά » και « Απόλυτα ») ανήκει σε στενό κύκλο επιρροής και το υπόλοιπο 11,8% σε ευρύτερο κύκλο (« Λίγο »).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση των στάσεων (πρόθεση σήμερα) με την τοποθέτηση στην 10βάθμια κλίμακα «Δεξιά-Αριστερά», και τη θέση των πολιτών σχετικά με την τοποθέτηση του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ στην κλίμακα. Επισημαίνουμε ότι το κατάλληλο στατιστικό μέτρο για ερμηνείες που βασίζονται στην κλίμακα αυτή είναι η διάμεσος και όχι ο μέσος όρος. Οι πολίτες που έλκονται σήμερα από το ΠΑΣΟΚ κινούνται ( το 65% τους ) από 5 έως 7 , αντίστοιχα όσοι έλκονται από την ΝΔ από 2 έως 5. Όσοι δηλώνουν ότι δεν έχουν αποφασίσει κινούνται ( το 65%) από 5 έως 6. Δεν υπάρχει δηλαδή κομμάτι κοινής περιοχής (τομής) για τα δύο κόμματα. Πάντως, είναι ιδιαίτερα παρακινδυνευμένες οι διατυπώσεις "Κέντρο", "Κεντροαριστερά", "Κεντροδεξιά" ιδιαίτερα όταν (όπως σήμερα) δεν αντιστοιχούν σε υπαρκτές πολιτικές δυνάμεις. Η Δεκαβάθμια κλίμακα Δεξιά-Αριστερά περιγράφει σε όρους «ιδεολογικής ταυτότητας» την ταξινόμηση των ιδιαίτερων ομάδων. Είναι εντυπωσιακό ότι αποδίδει ιδιαίτερα ευκρινώς την πόλωση μεταξύ ΝΔ-ΠΑΣΟΚ , Η απόσταση από το 4 της κλίμακας που δεσμεύει όσους μετακινούνται από τη ΝΔ μέχρι το 5 που δεσμεύει την ομάδα των «αδιευκρίνιστων ψήφων» είναι μεγάλη. Η ομάδα αυτή είναι κοντά στον πόλο «ΠΑΣΟΚ, Αριστερά». Οι πολίτες που έλκονται από το ΚΕΠ τοποθετούν τον εαυτό τους στη μέση της κλίμακας (4-6), έχοντας κοινή τομή και με τα δύο «μεγάλα κόμματα».
Στον Πίνακα 11 δίνεται η κατανομή του δείκτη « ικανοποίησης » για το σύνολο του δείγματος. Ο δείκτης αυτός είναι ιδιαίτερα ασταθής και έχει συγκριτική (με προηγούμενες χρονικές στιγμές) αξία, ως προς την κατανομή του (όχι δηλαδή ως προς τα απόλυτα μεγέθη του).
Ο δείκτης «Βαθμός ικανοποίησης» είναι όμως από τους σημαντικότερους δείκτες πόλωσης του συστήματος. Από τα διαθέσιμα στοιχεία παρατηρούμε ότι όσοι μετακινούνται από το ΠΑΣΟΚ προς την Αριστερά τοποθετούνται πολύ κοντά στο « καθόλου » δηλαδή είναι γενικά «απογοητευμένοι» από τη σημερινή κατάσταση ( αγαθά, υπηρεσίες, μόρφωση ). Οι «αναποφάσιστοι» από ΠΑΣΟΚ ή ΝΔ τοποθετούνται στο « σχετικά ». Η στάση αυτή, εκτός από την αναμφίβολη σχέση πολιτικής τοποθέτησης με το βαθμό ευχαρίστησης, δίνει το πλαίσιο αναφοράς των ομάδων αυτών. Ο δείκτης αυτός τοποθετεί τον άξονα ΠΑΣΟΚ - Αριστεράς με ενδιάμεση τη ΝΔ.
