Θεόδωρος Χατζηπαντελής,
Kαθηγητής τμήματος Πολιτικών Επιστημών Α.Π.Θ.

Ο εκλογικός νόμος αποτελεί στοιχείο αποτύπωσης των πολιτικών συσχετισμών, δεν αποτελεί όμως πανάκεια για τη λύση των λειτουργικών προβλημάτων του πολιτικού συστήματος. Η αναλογική δεν αποτελεί το αποκλειστικό κριτήριο της πολιτικής επιβίωσης ή ενδυνάμωσης των «μικρότερων» κομμάτων. Το πλειοψηφικό δεν αποτελεί αποκλειστικό κριτήριο «ανανέωσης» του πολιτικού συστήματος.

Η δημοκρατία στηρίζεται στην ανάδειξη αντιπροσώπων των πολιτών μέσω εκλογικών διαδικασιών που οφείλουν να αναπαράγουν όσο πιο αντιπροσωπευτικά μπορούν διακριτές ομάδες πολιτών. Η ύπαρξη κομμάτων (πολιτικών θεσμών αντιπροσώπευσης και διαχείρισης) οδηγεί σε κομματικά υποδεικνυόμενους εκπροσώπους που λειτουργούν σαν ενδιάμεσοι.

1. Η απαίτηση της αντιπροσωπευτικής καταγραφής

Γενικά υπάρχουν δύο ξεχωριστής νοοτροπίας συστήματα: η αναλογική και το πλειοψηφικό. Στην αναλογική εκπροσώπηση η καταγραφή της ποσοστιαίας αναλογίας ψήφων σε έδρες προσπαθεί να αποκαταστήσει αυθεντικά τις αναλογίες των κομμάτων στο συνολικό εκλογικό σώμα. Το πλειοψηφικό σύστημα μονοεδρικής περιφέρειας προσπαθεί να εκφράσει αντιπροσωπευτικά το εκλογικό σώμα κάθε ενότητας χωρίς το διαμεσολαβητικό ρόλο των κομμάτων. Στηρίζεται στην ιδέα της αντιπροσωπευτικότητας μικρών γεωγραφικών και κοινωνικών ενοτήτων ψηφοφόρων.

Τα μεικτά συστήματα δανείζονται στοιχεία και από τα δύο. Συνήθως, ένα μέρος του συνόλου των εκπροσώπων αναδεικνύονται σαν κομματικοί αντιπρόσωποι και ένα μέρος σαν γεωγραφικοί ή κοινωνικοί αντιπρόσωποι.

1. Η απαίτηση της απλότητας

Το εκλογικό σύστημα πρέπει να είναι απλό και εύκολα κατανοητό από τους εκλογείς. Πρέπει να έχει σαφείς κανόνες και να εξασφαλίζει ότι στο επίπεδο λειτουργίας της αντιπροσωπευτικότητας έχει ίδιο βάρος για κάθε εκλογέα. Στο πλειοψηφικό, οι μονοεδρικές περιφέρειες πρέπει να είναι ίδιας μορφής και βάρους ( ίσου πληθυσμού, ίδιας γεωγραφικής κατανομής ), οι εκλογείς να κατανοούν την λειτουργία του συστήματος ( όποιος πλειοψηφεί σχετικά εκλέγεται ). Στην αναλογική πρέπει να εκπροσωπείται κάθε γεωγραφική ενότητα με τον ίδιο τρόπο (ίσου αριθμού βουλευτών εκλογικές περιφέρειες άρα ίδιου εκλογικού μέτρου εκλογικές περιφέρειες )

1. Η απαίτηση της «σταθερής κυβέρνησης», η απαίτηση συνεργασιών και δεσμεύσεων

Η αναλογική λειτουργεί θρυμματίζοντας τις πολιτικές δυνάμεις σε επιμέρους δυνάμεις με την απαίτηση μετεκλογικών συνεργασιών . Το πλειοψηφικό οδηγεί στην εκ των προτέρων απαίτηση συνεργασιών. Η αναλογική οδηγεί στην επίκληση της μοναδικότητας του συμμετέχοντα αναζητώντας ουσιαστικές ή προσχηματικές διαφωνίες ώστε να τεκμηριώνεται ο διακριτός του ρόλος , το πλειοψηφικό « εκβιάζει» τη συνεργασία ώστε να υπάρξει αντιπροσωπευτική καταγραφή στο σώμα των εκπροσώπων .

1. Η ανάγκη αναβάθμισης του ρόλου του Βουλευτή

Ο αντιπρόσωπος πρέπει να έχει διακριτό ρόλο ευθύνης στο πολιτικό σύστημα και να είναι δυνατόν να ελεγχθεί άμεσα από αυτούς που αντιπροσωπεύει. Είναι φανερό ότι το μικρό εκλογικό σώμα έχει μεγαλύτερες δυνατότητες ελέγχου. Σε αυτήν την περίπτωση ο βουλευτής αντλεί τη δύναμη του από το τοπικό εκλογικό σώμα στο οποίο είναι υπόλογος. Το σημερινό σύστημα αφήνει τις δυνατότητες ελέγχου στο κόμμα το οποίο εξ ονόματος των εκλογέων ελέγχει το βουλευτή. Το άμεσο αποτέλεσμα είναι η υποβάθμιση του βουλευτή σε στοιχείο του κόμματος, που τον χειραγωγεί ώστε να τον αναδείξει, και υποβιβάζει το αντιπροσωπευτικό θεσμικό σώμα σε άθροισμα διαμεσολαβητικών μηχανισμών . Παράλληλα όμως λειτουργεί αντισταθμιστικά στη νοοτροπία που θέλει το κοινοβούλιο άθροισμα ιδιαιτέρων τοπικών συμφερόντων.

1. Η εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα

Ο τρόπος συγκρότησης και η διαδικασία κάθε φορά αναθεώρησης των ορίων των εκλογικών περιφερειών είναι κορυφαία αιτούμενα του συστήματος. Είναι φανερό ότι από τις πιθανές εφικτές λύσεις τεμαχισμού της χώρας σε 300 μονοεδρικές περιφέρειες, αρκετές « βολεύουν » το ένα ή το άλλο κόμμα. Επειδή τα κριτήρια καθορισμού και η αρμοδιότητα καθορισμού κάθε φορά μπορεί να επηρεάσουν καθοριστικά το αποτέλεσμα, οι διαδικασίες αυτές πρέπει να ελέγχονται από μια αρχή που να είναι ανεξάρτητη από τα κόμματα και να ελέγχεται από μια θεσμικά κατοχυρωμένη εξουσία. Δεν πρέπει να ελέγχεται άμεσα από την κυβέρνηση, αλλά πρέπει να λειτουργεί στο πλαίσιο ανεξάρτητης αρχής κατά το πρότυπο της «αρχής προσωπικών δεδομένων», του «συνηγόρου του πολίτη» ή του «εθνικού ραδιοτηλεοπτικού συμβουλίου».

Επιλογές περιήγησης: Αρθρα του καθ. κ. Θεόδωρου Χατζηπαντελή >  Aρθρα στο Έθνος