ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ: Δημοσκοπήσεις εξόδου
Οι δημοσκοπήσεις εξόδου (exit polls) οργανώθηκαν στις χώρες της Δ. Ευρώπης και στην Βόρεια Αμερική κυρίως για να κρατήσουν το ενδιαφέρον των θεατών και των ακροατών για την σχολιασμένη παρακολούθηση των εκλογικών αποτελεσμάτων.
Επειδή η σειρά ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων από τα εκλογικά τμήματα δεν αντιπροσωπεύει το τελικό αποτέλεσμα, λόγω των κατά περίπτωση ιδιομορφιών σε κάθε χώρα, η αρχική εικόνα που δίνεται από τα επίσημα αποτελέσματα δεν προσφέρεται για κρίσεις και εκτιμήσεις, οπότε ο κενός χρόνος που μεσολαβεί δημιουργεί χάσμα στην ροή πληροφορίας. Παράλληλα η στρεβλή εικόνα που δίνεται από τα πρώτα αποτελέσματα μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες εκτιμήσεις και απογοητεύσεις στους εκλογείς.
Παράλληλα, οι δημοσκοπήσεις εξόδου μπορούν να μας δώσουν σειρά πληρφοριών χρήσιμων για την μελέτη της επίδρασης διαφόρων παραγόντων, όπως τα μέσα και ο σχεδιασμός της προεκλογικής εκστρατείας, την ανάλυση κατά δημογραφικές παραμέτρους (φύλο, ηλικία, μορφωτικό επίπεδο κ.λ.π). Ένα από τα ερωτήματα της προεκλογικής περιόδου είναι η επίδραση διαφόρων παραγόντων -γεγονότων- της προεκλογικής εκστρατείας, όπως «το debate », «οι δημοσκοπήσεις», «τα προγράμματα των κομμάτων», «η τηλεόραση» κ.α.
Στη δημοσκόπηση μετά την έξοδο από την κάλπη που έγινε στη Θεσσαλονίκη την ημέρα των πρόσφατων βουλευτικών εκλογών τέθηκε -ανάμεσα σε άλλα- και το ερώτημα της επίδρασης των παραπάνω παραγόντων στη διαμόρφωση της γνώμης των πολιτών. Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν περίπου 4500 πολίτες από το σύνολο των 500,000 περίπου εγγεγραμμένων ψηφοφόρων της Α' Θεσσαλονίκης.
Για τους τέσερις παραπάνω παράγοντες υπήρξε για καθένα η ερώτηση αν επηρέασε την τελική απόφαση στάσης του πολίτη στην παρούσα διαδικασία. Κατά σειρά βαρύτητας αναδεικνύεται ο παράγοντας «προγράμματα των κομμάτων» με 44,3% των πολιτών να δηλώνουν ότι επηρεάστηκαν από αυτά προφανώς αναφερόμενοι σε θέσεις και προτάσεις των κομμάτων και όχι αναγκαστικά σε αναλυτικά κείμενα. Ακολουθεί «η τηλεόραση» από την οποία επηρεάστηκε 13,9%, «το debate » με ποσοστό 11,4% και «οι δημοσκοπήσεις» με 4,5%. Ποσοστό 1,2% δεν απάντησε στις προηγούμενες ερωτήσεις ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι 46,4% των πολιτών δηλώνει ότι δεν επηρεάστηκε από κανένα από τους τέσερις παραπάνω παράγοντες. Από την τηλεόραση και το debate δηλώνουν ότι επηρεάστηκαν 3,8% των πολιτών, από την τηλεόραση και τις δημοσκοπήσεις το 2,5% και από την τηλεόραση και τα προγράμματα το 9,8%.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διαφορές επίδρασης της τηλεόρασης κατά τις διάφορες δημογραφικές παραμέτρους. Κατά φύλο 13,9% των ανδρών κα 14,2% των γυναικών δηλώνουν ότι επηρεάστηκαν από την τηλεόραση, κατά μορφωτικό επίπεδο τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 11,2% για το Δημοτικό, 12,1% για το γυμνάσιο, 13,0% για το Λύκειο και16,1% για αποφοίτους ΑΕΙ και ΤΕΙ. Κατά ηλικιακή ομάδα οι πολίτες ηλικίας 18-25 φαίνεται να επηρεάζονται περισότερο από την τηλεόραση (18,3%), οι ηλικίες 26-35 δηλώνουν ότι κατά 13,9% επηρεάστηκαν από την τηλεόραση ενώ για τις ηλικίες 36-50, 51-65 και 66+ τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 12,9%, 12,8% και 12,6%.
Κατά πολιτική στάση στις εκλογές του 2000 και του 2004 στους παρακάτω πίνακες 1 και 2 δίνονται τα αντίστοιχα ποσοστά. Παρατηρούμε ότι η τηλεόραση είχε μικρότερη επίδραση στους ψηφοφόρους του ΚΚΕ και της ΝΔ και μεγαλύτερη σε όσους επέλεξαν κάποιο από τα υπόλοιπα κόμματα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι όσοι επέλεξαν το ίδιο κόμμα στις δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις δηλώνουν ότι επηρεάστηκαν λιγότερο από όσους επέλεξαν διαφορετικά κόμματα στις δύο αυτές αναμετρήσεις. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το ποσοστό συσπείρωσης του ΠΑΣΟΚ για όσους επηρεάστηκαν από την τηλεόραση ήταν 73,4% ενώ για όσους δεν επηρεάστηκαν από την τηλεόραση ήταν 79,3%.
Αν παρακολουθήσουμε τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων εξόδου για μια σειρά από παραμέτρους της εκλογικής διαδικασίας μπορούμε να καταλήξουμε σε ειδικότερα συμπεράσματα. Στην δημοσκόπηση εξόδου στην Α' Θεσσαλονίκης περιγράφεται η χρονική στιγμή «απόφασης» ως εξής (Πίνακας 3):
Εκτός από την προφανή παρατήρηση ότι τα τρία τέταρτα των πολιτών αποφάσισαν «καιρό πριν» το υπόλοιπο ένα τέταρτο που χαρακτηρίστηκε στις δημοσκοπήσεις της περιόδου «αδιευκρίνιστη ψήφος» διαμόρφωσε σταδιακά την άποψη του μέχρι την ημέρα των εκλογών. Παρακολουθώντας την ανάλυση κατά στάση στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές έχουμε τον παρακάτω πίνακα 4.
Στον πίνακα αυτό φαίνεται η χρονική στιγμή απόφασης σε σχέση με κάθε στάση από ένα μήνα πριν μέχρι την ημέρα των εκλογών. Αν αναλυθεί σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια μπορεί να αποτυπωθούν οι ευκρινείς συμπεριφορές κάθε ιδιαίτερης ομάδας ψηφοφόρων.
Τέλος η τηλεόραση έπαιξε σημαντικότερο ρόλο για όσους αποφάσισαν κατά την προεκλογική περίοδο τι θα ψηφίσουν. Ενώ σε όσους είχαν αποφασίσει «καιρό πριν» το 11,1% δηλώνει ότι επηρεάστηκε, το ποσοστό αυτό πλησιάζει το 30% κατά την προεκλογική περίοδο (29,9% όσων αποφάσισαν ένα μήνα πριν, 29,9% όσων αποφάσισαν δύο βδομάδες πριν, 28,4% μια βδομάδα πριν, 26,7% το τελευταίο 48ωρο) και βρίσκεται στο 18,8% όσων δηλώνουν ότι αποφάσισαν την ημέρα των εκλογών.
